Geneza argentinskog fudbala (IV deo): Podele, opklada na konja i La Akademijin fudbaler-ubica

Strast prema fudbalu ubrzo se proširila po čitavoj zemlji Gaučosa, a samo u prvih nekoliko godina 20. veka rodilo se preko 300 novih klubova. Ulaskom u drugu deceniju, završila se Alumnijeva era i nastao magistarski ciklus čuvene Rasingove „La Akademije“. U međuvremenu, argentinski fudbal je doživeo prvi raskol i podelu saveza, dok paraleno počinju sa održavanjem i prvi južnoamerički turniri.

Argentinski fudbalski savez najstariji je na južnoameričkom kontinentu i osmi u svetu. Fudbal u ovoj zemlji nije bio samo pionir organizacije u Americi, već je 1912. godine postao i prvi na kontinentu koji se pridružio FIFA, svetskom međunarodnom upravljačkom telu za ovaj sport. Kasnije, usled eksplozivnog rasta fudbalskih klubova, došlo je do bezbrojnih kontroverzi između istih tih klubova i saveza. Tako su se stvaranjem disidentskih entiteta održavali paralelni turniri između 1912. i 1914. godine, kao i između 1919. i 1926. godine.

U prvom pomenutom periodu nastala je Argentinska fudbalska federacija (AFF), a posle nekoliko godina primirja između 1915. i 1918. osnovana je Argentinska amaterska liga (AAF), koja je krajem 1926. godine ponovo ujedinjena sa zvaničnim entitetom, tada nazvanim Argentinski fudbalski savez (FFA). Posle dugih i teških polemika, 10. maja 1931. godine na sastanku na kome su učestvovali predstavnici klubova Atlante, Argentinos Juniorsa, Boke Juniors, Čakarite Juniors, Estudiantesa iz La Plate, Fera, Himnasiije, Urakana, Independientea, Lanusa, Platensea, Kilmesa, Rasinga, River Plejta, Teljeresa iz Remedios Eskalade, San Lolerenca, Tigrea i Velez Sarsfilda, odlučeno je da se osnuje Argentinska fudbalska liga. Tim potezom je započeta era profesionalnog šampionata sa 18 ekipa.

Tri i po godine kasnije, krajem 1934. godine, organizacija je doživela novu restrukciju, spajanjem Argentinske amaterske lige sa Argentinskim fudbalskim savezom, a naziv zvaničnog entiteta formiran je kao Argentinski fudbalski savez (AFA). Svoj prvi turnir AFA je organizovala 1935. godine i održava se i danas. Svim šampionima turnira u godinama raskola, bez obzira na njihov status, zvanično su priznate sve osvojene titule, što zaniči da su se u jednoj godini proglašavala po dva prvaka.

Sabaleri, Lignje, Punčarate, Pogrebnici, samo su neki od klubova sa isključivom fudbalskom delatnošću koji su nastavili da se formiraju po čitavom Buenos Ajresu. Pored prestonice, fudbal je cvetao i u provinciji. Kolon se 5. maja 1905. pojavio u Santa Feu, a dve godine kasnije, 15. aprila 1907. godine, u istom gradu je rođen Union. Bio je to početak jednog tradicionalnog rivalstva na obalama reke Parane između Sabalerosa i Tatenhea, danas poznato i kao Clásico Santafesino.

Kalamarosi, kako ih je jednom prilikom oslovio čuveni argentinski novinar Palasio Zino, što bi u prevodu značilo Lignje, bili su učesnici Primere od najranijih godina osnivanja. Kako je klub nastao 1905. godine jedan je od najstarijih u Argentini, a učešće u najjačem takmičenju započeo je još 1912. godine. Takođe su bili među klubovima začetnicima profesionalizma, kada se Primera transformisala iz amaterske u novu epohu.

Platense je nastao na jedan veoma originalan i zanimljiv način, od strane mladih ljudi, ljubitelja fudbala u jednom od naselja Buenos Ajresa zvanom Rekoleta. Momci su imali entuzijazam, ideju i želju, ali nisu imali potrebna sredstva za osnivanje ekipe. Pribavljanje potrebnog novca ostvarili su na konjičkim trkama, gde su sav svoj prikupljen novac, skromne vrednosti, uložili na trkačko grlo iz ergele Gaja Simona, pod imenom Platense. Na hipodromu u Palermu - površinski najvećem kvartu u Buenos Ajresu - njihov izabrani as je pobedio, a kasnije je klub poneo ime upravo po ergeli odakle je grlo vodilo poreklo. Dodajmo i to da je veoma retka pojava da neki fudbalski klub igra u braon dresovima, i ove boje su preuzete sa košulje koju je džokej nosio na toj pobedonosnoj trci.

Platenseov tim iz 1913. godine (©Wikipedia)

Tih godina, još jedan klub sa jedinstvenim i originalnim idejama stupa na scenu glavnog grada. Čakarita Juniors je osnovana od strane članova nezavisnog radničkog sindikata, odeljenja levičarske Socijalističke partije. Tačnije, oni su bili ekstremističko krilo socijalističke partije, bliski idejama anarho-komunizma, osnivajući kasnije anarho-sindikalistički pokret, koji je odbacivao političko učešće radnika. Simbolično, za datum osnivanja kluba uzima se dan rada, 1. maj 1906. godine.

Samo ime ne važi za neku veliku misteriju, jer Čakarita označava deo Buenos Ajresa u kom je klub nastao. Pojam "čakare" predstavlja mala crkvena imanja na kojima su bile farme, a deminutiv te reči je "čakarita". Drugi deo imena Juniors, logično odnosi se na socijalističku omladinu. U Buenos Ajresu, retko ko izgovara puno ime kluba, jednostavno je prepoznatljiv po nadimku Čaka. U ovom kraju grada, sa svojih 97 hektara površine, nalazi se najveće groblje u Argentini, koje zauzima više od polovine naselja. Nastalo je krajem 19. veka na prostoru masovnih grobnica u kojima su odlagana tela umrlih od epidemije žute groznice. Nazivaju ga još i sirotinjskim grobljem, jer postoji i ono drugo. Iz tog razloga pristalice Čakarite od strane navijača drugih klubova dobili su nadimak “Los Funebreros” iliti Pogrebnici.

„Delić komšiluka, tamo u Novoj Pompeji, zaspao na strani nasipa...Dok sanjam u očima onih, rađam se iza potopa...“ Tako, kao u dobro zapamćenim strofama Homera Manzija, Uragan se rađa 10. novembra 1908. godine. Grupa klinaca, učenika škole Lupi, one u kojoj je učio i veliki Homero, priredila je svoje prve fudbalske igre u Kačiju, kraju između ulica Trafula i Ankaste. Za naziv novog entiteta pojavilo se nekoliko predloga, kao što su: Verde Esperansa, Branioci Vile Krespa, Branioci Nove Pompeje i drugi. Međutim, nacionalna ličnost Horhea Njuberija vezuje se za projekte tih dečaka i oni konačno odlučuju da klub krste imenom „El Huracan“, po čuvenom putničkom balonu... Horhe Njuberi bio je argentinski avijatičar, državni službenik, inženjer i naučnik, i smatra se začetnikom vazduhoplovnog saobraćaja u Argentini, a u mnogome je pomogao novonastalom klubu oko dobijanja zemljišta na kojem se danas nalazi njihov stadion “dr. Tomas Adolfo Duko”.

Početne avanture dečaka iz naselja sa juga Ajresa bile su veoma oskudne u finansijskom smislu, do te mere da su, kada je došlo vreme da napravi prvi dres, imali su dovoljno novca da na beloj košulji izvezu samo sedam slova, “Huracan”, dok je početno "El" ostalo samo na papiru, usled nametnutog finansijskog siromaštva osnivača Globita.

Doktor Nikolas Martin Moreno, koga je pre 55 godina intervjuisao novinar Feliks Danijel Fraskara za najpoznatiji argentinski sportski časopis “El Grafico”, ovako je opisao fondaciju Veleza Sarsfilda: „Bila su smo tri dečaka, manje-više istih godina. Hulio Guljelmone, Martin Portiljo i ja. Skoro ceo Velez Sarsfild je bio ogroman pašnjak. Jednog od onih popodneva kada smo išli da šutiramo krpenjaču, iznenadila nas je jaka kiša i sklonili smo se u tunel stanice Velez, (današnja Floresta) na liniji Zapadne železnice. Prilika je bila veličanstvena da rešimo pitanje o kojem smo razgovarali drugim prilikama: osnivanje kluba i stvarno igranje fudbala, sa obeleženim terenom, dobro oblikovanim golovima, pa čak i majicama...“.

Železnička stanica Velez (©Wikipedia)

Od svih okolnih praznih parcela, osnivači su izabrali trapezni blok koji se nalazio između ulica Ensenada, Provinsias Unidas (sada Huan Bautista Alberdi), Marijana Akorta i Konvension. Tamo su golovi postavljani i skidani na dane utakmica, jer niko nije mogao da garantuje njihovu trajnost, a igrači su se pojavljivali i smenjivali iza drveća, nedaleko od farme Olivera (danas Parka Aveljaneda). Prva košulja za igru bila je bela, potom je usvojena plava i 1913. godine izabrana je italijanska košulja, trobojna, sa okomitim zelenim, crvenim i belim prugama. Kasnije Velez je imao nekoliko uniformi tokom svoje istorije, iako zadržava plavu i belu boju kao svoju osnovu, sa izuzetkom nekih dopuna uniformi tokom kratkih godina. Startnu uniformu danas čini bela košulja sa dve dijagonalne plave pruge koje počinju od ramena i dosežu do grudi, formirajući „V“, koji je zasnovan na klupskom štitu i počeo je da se koristi tek 1933. godine.

Alumni je bio kao prolazni meteor na nebu argentinskog fudbala. Njegov ciklus jedva prelazi prvih deset godina 20. veka. Posle osvajanja devete titule, pod tim imenom, a desete računajući i raniji naziv kao Engleska Gimnazija, njeni igrači odlučuju da raspuste tim. Neki njeni članovi žele da nastave studije, drugi se posvećuju poslu, a nekolicina se preselila na rančeve, dok je većina smatrala da više nema istu želju da nastavi da se takmiči. I tako odlaze kao što su i došli. Kao šampioni.

Uz braću Braun, kroz Alumni su prošli centarfor Arnaldo Votson Haton i čuveni golman Hoze Buruka Laforija. Istovremeno, istakli su se i drugi zapaženi igrači: levo krilo Hose Vijale, kasnije igrač Rozarija kojeg su Englezi želeli da angažuju, kao i Horhe Braun, zatim čarobnjak na sredini terena Retklif, napadač Maksimilijano Suzan, inače autor četiri gola u trijumfu nad Urugvajcima, i desno krilo Leonard, tvorac “poteza” koji se danas popularno oslovljava kao “biciklica”.

Alumni je nestao sa scene 1911. godine, a početni kreolski fudbal je pretrpeo prvu podelu na organizacionom nivou. Godine 1912. nekoliko klubova je odlučilo da se odvoji od matičnog entiteta Argentinske fudbalske federacije (AFF), formirajući sopsteveni Argentinski amaterski savez (AAF) . Tada počinju da se igraju dva prvenstva godišnje, kada se pojavljuje i ekskluzivni protagonista nove pozornice koja se otvara, čuvena “La Academia”.

Rasing Klub je uspeo da se plasira u prvu ligu 1910. godine pobedivši u finalu Druge divizije Boku Juniors sa 2:1. Dve godine kasnije, sa podeljenim savezima, Atletski klub Kilmes osvaja titulu u ligi pod pokroviteljstvom Argentinskog amaterskog saveza, i kao rezultat tog osvajanja ispostavilo se da je on najstariji među aktivni klubovi koji su osvojili elitno prvenstvo. Nešto kasnije iste godine, za turnir Argentinske fudbalske federacije, trijumfovao je Estudijantil Portenjo. Potom, 1913. se dešavaju tri događaja od velikog značaja za budućnost ove igre. Rasing počinje svoju trijumfalnu seriju, osvajanjem turnira AAF-a, Estudiantes iz La Plate osvaja onaj koji organizuje AFF, a Boka Juniors beleži promociju u prvu ligu, koju neće napustiti do dan danas. Jedini je klub koji nikad nije ispadao iz elitnog ranga.

Stadion Brandsen i Del Krusero, na čijim temeljima je kasnije izgrađena Bombonjera (©Wikipedia)

Iste godine su zabeleženi i drugi događaji od posebnog značaja. Tako je 2. decembra 1913. u Buenos Ajresu svečano otvorena prva linija metroa, na deonici trg Majo - Onse. Osim što će se grad pretvoriti u jednu od glavnih svetskih metropola, ovo moderno prevozno sredstvo biće vozilo kojim će navijači, u sve većem broju, odlaziti na utakmice. Takođe 1913. godine, tokom utakmice Lipton kupa između Argentinaca i Urugvajaca, centarfor Maksimilijano Suzan, tada kao igrač Estudijantesa iz Buenos Ajresa, postigao je sva četiri gola u pobedi Gaučosa. Godine 1914. Estudiantil Porteno prevladava na turniru Federacije, a Rasing ponovo osvaja onaj koji je držala Asocijacija. Prikazan je novi sjajni tim kreolskog fudbala, a njegova prevlast postaće apsolutna od 1915. godine, kada se dva entiteta ponovo spoje pod plaštom Argentinskog fudbalskog saveza.

U periodu od 1913. do 1919. godine, Rasing je osvojio sedam uzastopnih titula prvaka, pritom izgubivši samo pet utakmica, uključujući i poraz od Independijentea 1914. godine od 2:1. Tokom ere izuzetne dominacije, dobio je, danas popularan i nadaleko prepoznatljiv nadimak, Akademija, kako kažu, iz razloga deljenja fudbalskih lekcija svojim nesretnim protivnicima tog vremena. Independijente nije osvojio ništa u pomenutom periodu, ali uprkos tome i blizini dva entiteta, počelo da se stvara jedno novo rivalstvo, koje je tih godina zasenilo i najstariji klasik, čiji su akteri bili River i Rasing. Onaj između Boke i Rivera, tek početkom profesionalizma tridesetih godina je zauzeo presto u Argentini. Popularnost Rasinga u Buenos Ajresu je porasla do te mere, da njihovi objekti u Barakas al Suru više nisu bili adekvatni, te se klub 1915. godine preselio na trenutno mesto u Aveljanedi, na samo nekoliko stotina metara od kuće Independijentea. To je trebalo zvanično da dokaže početak jednog od najsnažnijih rivalstava u zemlji Gaučosa, pod nazivom Clásico de Avellaneda.

Rivalstvo je počelo sa intenzivnim rastom 1919. godine, kada su se oba kluba pridružila disidentskoj amaterskoj ligi AAF, zajedno sa ostalim velikim klubovima iz Ajresa, što je dovelo do češćih sukoba lokalnih rivala. Rasing, kao šestostruki šampion u ovoj fazi, dominiraće ranim mečevima u rastućem rivalstvu, svojim legendarnim napadačem i misterioznom figurom Albertom Ohakom, čija je ćudljivost i večita neraspoloženost iznedrila glasine o dvostrukom životu - s jedne strane kao fudbaler, a s druge kao ubica i lopov.

Geneza argentinskog fudbala (I deo): Ti ludi Englezi

Geneza argentinskog fudbala (II deo): Nastanak klubova, uticaj železnice, prvi šampioni i početak Alumni ere

Geneza argentinskog fudbala (III deo): Rađanje velikana

Racing potvrđuje osvajanje sedam uzastopnih šampionata uz homogenu timsku igru i sjajne igrače. Tih godina Akademija je predstavljala veliki napad kreolskog fudbala: Kanaveri, Ohako, Markovekio, Hospital i Huan Perineti. Konačne brojke slavne formacije govore same za sebe. Rasing je osvojio sedam od osam mogućih titula, odigrao je ukupno 167 utakmica, od kojih je slavio u 141, uz 19 nerešenih ishoda i samo sedam poraza. Postigao je 447, a primio samo 66 golova.

Tamo u južnim oplatama Ajresa na liniji Temperlej na liniji Ferokaril Sud, nastavili su da se pojavljuju skromni i entuzijastični entiteti koji kovaju istoriju kreolskog fudbala. 1. juna 1906. godine rođen je Taljeres, koji je dobio ime po stanici koja će kasnije, i do danas, ostati Remedios de Eskalada. Upravo Iz Taljeresa je došao sjajni kapiten reprezentacije zlatnog doba nezaboravnih četrdesetih, Hose Salomon, izuzetan desni bek.

Prvog dana januara 1912. godine pojavio se Temperlej, a 1915. godine osnovana su dva kluba u mnogoljudnom Lanusu, koji je još uvek zavisio od opštine Aveljaneda. Lanus je rođen 3. januara, El Porvenir 12. septembra, jedan istočno od pruge, drugi zapadno. Lanus je među svojim osnivačima imao arhitektu Karlosa Pointisa, zaduženog za dizajn svoje kestenjaste majice koja je nekada, sredinom pedesetih, ispunjavala travnate podloge vrhunskim fudbalom, sa timom koji je svojom virtuoznošću zaslužio da se zove „Globtroteri“.

Početkom 1916. godine, povodom stogodišnjice nezavisnosti Republike Argentine, Ministarstvo spoljnih poslova doniralo je trofej i uputilo pozive savezima Brazila, Čilea i Urugvaja da u okviru svečanosti odigraju fudbalsko prvenstvo. Sve pozvane delegacije su prisustvovale i učestvovale u takmičenju, koje se smatra prvim zvaničnim južnoameričkim prvenstvom u istoriji, iako je trofej Kopa Amerike, ustanovljen sledeće godine.

Reprezentativci Argentine (©Wikipedia)

Turnir je bio veliki uspeh. Tokom održavanja, urugvajski menadžer kluba Montevideo Vonderers, Hector Rivadavia Gomez, pronašao je kontekst kako bi materijalizovao lični projekat: stvaranje Južnoameričke fudbalske konfederacije. Tada su se 9. jula 1916. godine, tačnog datuma 100. godišnjice nezavisnosti Argentine, lideri Argentine, Brazila, Čilea i Urugvaja sastali u Buenos Ajresu kako bi proučili Rividavijinu ideju, koja je naišla na veliko oduševljenje, a na posletku i odobrenje čelnika prisutnih saveza. U Montevideu 15. decembra iste godine održan je ustavni kongres na kome je potvrđeno sve što je ranije zamišljeno. Osnovana je Južnoamerička fudbalska konfederacija, poznata pod skraćenicom KONKAKAF. Osnivačkim udruženjima kasnije su se pridružili Paragvaj (1921), Peru (1925), Bolivija (1926), Ekvador (1927), Kolumbija (1936) i Venecuela (1952).

Njeno sedište danas se nalazi u gradu Luke, nekoliko kilometara od Asunsiona, glavnog grada Paragvaja. KONKAKAF i UEFA su jedine konfederacije koje su osvojile Svetsko prvenstvo u fudbalu u njegova 22 izdanja (10 južnoameričkih prema 12 evropskih titula), i jedine su konfederacije koje su osvojile FIFA Svetsko klupsko prvenstvo u svojih 18 izdanja. Zauzvrat, to je jedina fudbalska konfederacija u kojoj su svi timovi koji je čine povezani sa FIFA i MOK.

Da bismo dočarali duh sa kojim se igrao reprezentativni fudbal u to vreme, citiramo anegdotu koja se dogodila na međunarodnoj utakmici odigranoj 27. septembra 1913. godine između Argentinaca i Brazilaca. Leonardi, igrač Estudijantesa ia La Plate, postigao je gol dodirujući loptu rukom. Akcija je bila toliko brza da sudija i javnost nisu primetili šta se dogodilo, ali to je video argentinski krilni igrač Galup, čovek iz Estudijantesa, ali ong crno-belog iz Ajresa, koji je zajedno sa nekolicinom drugih argentinskoh fudbalera otišao kod glavnog sudije da ga zamole da poništi gol.

U novembru 1918. godine završio se Veliki rat i svet se približavao vremenima mira. Međutim, u zemlji Gaučosa tek tada nastaju pravi fudbalski sukobi, a većina današnjih klasika upravo je rođena u ovom periodu. Početkom septembra 1919. godine u savezu je došlo do novog razlaza i većina timova koji su učestvovali na šampionatu se udaljila od Argentinskog fudbalskog saveza i formirala Amaterski fudbalski savez, gde su organizovali prvenstvo u jednokružnom sistemu, a koje je Rasing ponovo osvojio. Preostali klubovi novog entiteta, navedeni po redosledu plasmana na turnir, bili su: Velez Sarsfild, Atlanta, Defensores de Belgrano, River Plejt, San Lorenco de Almagro, Himnazija i Esgrima La Plata, Independijente, Platense, Sportivo Barakas, Estudijantil Portenjo, Tigre, San Isidro i Estudijantes de Buenos Ajres.

Sa druge strane Boka Juniors, Urakan, Portenjo, Estudijantes de La Plata, Sportivo Almagro, Eureka i drugi, ostali su u zvaničnom Argentinskom fudbalskom savezu, gde su igrali svoj turnir, a koji je po prvi put u istoriji osvaja Boka. Sa ovom titulom, pojavio se novi dominator, a u narednim decenijama tim popularnih Đenovljana akumuliraće brojne titule, protkane velikom slavom i popularnošću kao prvi velikan sa prebivalištem u centralnom Ajresu.

Piše: Đorđe RADONJIĆ