Ivica Bek - izvod iz knjige besmrtnih

Život kao uzbudljiv putopis, a sudbina kao vožnja na rolerkosteru. Zvezda Ivana Ivice Beka (1909 – 1963), najplaćenijeg stranog fudbalera Francuske međuratnog perioda, zasijala je mnogo pre Mundijala u Montevideu 1930, a ugasila se tužnim izletanjem iz šina, nasred ulice u mestu Set od posledica srčanog udara.

U to vreme, Ivica više ne beše golgeter, već samo tužni lučki radnik, prodavac na pijaci sa ratnim ordenom Legije časti na prsima. Sudbina je pred kraj života bila nemilosrdna prema njemu. Naime, špic reprezentacije Kraljevine Jugoslavije sa prvog SP u Urugvaju, strelac tri gola na ovom takmičenju, bio je početkom šezdesetih godina prošlog veka tek neko ko sem golgeterskih uspomena i sećanja na neverovatnu epopeju komandira odreda francuskih gerilaca u borbi protiv nacističkih zavojevača nije imao više ništa. A, biografija mu je bila za roman… Šta bi drugo mogli reći o čoveku o kome je totalno mimo fudbalskih bravura isprva u dresu BSK-a, Mačve, Seta, tadašnje Uranije iz Ženeve i Sent Etjena snimljena i filmska ratna priča. Naime, po Ivici Beku, tek nakon smrti, 1968. godine na platno je postavljen ratni film “U orlovom gnezdu”. Istina, prekrštavanje originalnog naslova filma “Where Eagles Dare”, kod nas baš i ne zvuči autentično, ali ne mari. Fantastična filmska avantura snimljena je po istinitom događaju datiranim u 21. jul 1944. godine, kada je Ivica Bek predvodio odred dobrovoljaca koji je osvojio tvrđavu Sisteron u francuskim Alpima. Radnja filma opisuje kako nacisti nakon pada britanskog aviona zarobljavaju preživelog američkog generala koji je upućen u savezničke planove, pa i tačan datum “Dana D”. Misja glavnih junaka je njegovo spasavanje, kako ne bi propala i operacija “Overlord”.

Za razumevanje veličine glavnog, dakle istinitog podviga, dovoljno je reći da su za filmsko oživljavanje Bekove bitke angažovani Ričard Barton (1925- 1984) i Klint Istvud. Na osnovu toga jasno je koliko je bio upečatljiv ratni put fudbalera odraslog na Čuburi. A, da je bio veliki, to stoji, jer primera radi, isti taj Ričard Barton beše pozvan u Jugoslaviju da odigra ulogu Josipa Broza Tita u filmu “Sutjeska” 1973. godine. Zašto onda ne konstatovati da se Ričard Barton bavio prvo životom Ivice Beka, pa tek onda Titom koji je sasvim moguće inspiraciju za partizanski filmski spektakl između ostalog pronašao i u ostvarenju koje se bavi jugoslovenskim majstorom međuratnog fudbala…

Inače, familija Ivice Beka pre izbijanja Prvog svetskog rata živela je u Vršcu. Deda Ludvig bio je sudetski Nemac, a otac Vili stručnjak za vatreno oružje koji je posao za sebe pronašao pred izbijanje balkanskih ratova među srpskim oružarima. Naime, u Vojno-tehničkom zavodu u Kragujevcu u tom periodu već uveliko su štancovali puške sistema Mauzer-Koka-Đurić “M-1880/907”, u to vreme jedne od najboljih brzometnih pušaka u svetu. Bio je to pravi posao za Beka seniora u novoj domovini, gde je i u porodičnom ambijentu insistirao da se umesto maternjeg nemačkog, govori srpski jezik. Nažalost, Vili Bek gine na Kajmakčalanu 1916. godine kao poručnik u jednoj od artiljerijskih baterija srpske vojske čudesno vaskrsle posle albanske golgote. Nakon tog događaja, Ivicu nastavlja samostalno da odgaja majka Marta, inače Čehinja poreklom.

Prirodno, neposredno nakon rata, Ivica se okrenuo fudbalu, da bi već 1925. godine poneo dres BSK-a, jednog od najboljih klubova tadašnje Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca, (3. oktobra 1929. preimenovana Kraljevina Jugoslavija). Za plavo - bele odigrao je 50 utakmica, postigao 51 gol, što znači da je u proseku davao po jedan pogodak na svakoj utakmici. Zatim u biografiju Ivice Beka ulazi reč ljubav. Igrao je za FK Mačvu, a priča se da mu je jedna šapčanka slomila srce, te da je zbog toga otišao iz grada na Savi. Napustio je Mačvu i stigao do Francuske gde je njegovo umeće zablistalo punim sjajem. Stigavši u Set, klubu je 1930. godine doneo pehar Kupa Francuske sa čak dva gola koja je postigao u finalu. Set je dobio pariški Rasing rezultatom 3:1. U istom klubu četiri godine kasnije bio je prvak Francuske i iznova osvajač nacionalnog kup takmičenja.

S takvom biografijom Ivica Bek stiže u Montevideo. Desilo se to na preporuku Žila Rimea (1873 -1956), prvog predsednika FS Francuske, predsednik FIFA od 1921. do 1954. godine, kasnije njenog počasnog prvog čoveka koji je doktoru Mihailu Andrejeviću poručio: “Znam da vam je teško da sastavite tim za Mundijal. Pokupite ovog vašeg Nemca, on je najbolji profesionalac koga gledam u Francuskoj”…

I bilo je tako. Ivica Bek bio je najbolji među našim prvim internacionalcima, a ono što je javnosti manje poznato, odnosi se na činjenicu da su se pored njega jugoslovenskom timu u Francuskoj pridružili i Ljubiša Stefanović Leo (1910-1978), školovan u Briselu i Monpeljeu, koji je takođe sa Setom 1930. osvojio kup Francuske. U voz je ušao i Branislav Bane Sekulić (1906-1968), koji je van Jugoslavije probio led internacionalne karijere još 1926. godine i uživao status fudbalske zvezde.

O igrama Jugoslavije sa Bekom u špicu, Tirnanićem, Marjanovićem i Milutinom Ivkovićem, unukom vojvode Radomira Putnika kao kapitenom tima, pisalo se mnogo poslednjih godina, pa opšte momente, nećemo ponavljati. Umesto toga, recimo da se Ivica Bek tri puta upisao u listu strelaca u Urugvaju, a da je na svega sedam utakmica odigranih za reprezentaciju Kraljevine Jugoslavije postigao pet golova. Poslednji meč u crvenom dresu reprezentacije odigrao je 1931. godine protiv Poljske u Poznanju kada je postigao dva gola. Posle toga, Bek uzima državljanstvo Francuske, pa postaje član Trikolora za koje je odigrao pet utakmica u periodu od 1935. do 1937. godine, ali nije postizao golove.

Što se tiče klupske karijere, nakon prvog SP, Ivica Bek nakratko oblači dres Uranije iz Ženeve za koju postiže 16 golova. Međutim ubrzo se vraća u svoj Set s kojim 1934. godine osvaja duplu krunu. Od 1935. do 1939. godine igra za Sent Etjen, i tu je bio odličan, jer šta reći o fudbaleru koji na 108 utakmica postiže 103 gola… Naravno, ništa sem bravo, uz veliki naklon za čoveka koga Hitlerova invazija na Francusku 1940. godine zatiče u dresu Monpeljea… Ratni deo priče Ivice Beka već smo valjano opisali, a onda rolerkoster njegove sudbine ide putem sunovrata.

Umesto zaključka recimo da se Ivica posle rata seljakao, pokušavao kao trener, ali da mu nije išlo. Otvorio je bistro “Tobdžija”, a zatim propao kao kafedžija. Novca više nije bilo, pa se velikan do smrti nasred ulice snalazio kao prodavac na pijaci i lučki radnik. Srčani udar, tog drugog juna 1963. u Setu, odsvirao je tri zvižduka na poslednjoj, jedinoj ozbiljno izgubljenoj utakmici Ivice Beka…

On je dokaz da smrt velikih sportista nije ujedno i kraj života koji traje sve dok se pamte i prepričavaju njihova dela. Da delo Ivice Beka ne umire vidi se po filmskim rolama s njegovim likom, ali i po sve češćim podsećanjima na jednog od najvećih centarfora naše fudbalske prošlosti.

PIŠE: Miloš MILIĆ

FOTO: AFP, Vikimedija